Soạn bài Luyện chữ trang 163-166, SGK Ngữ văn 7, tập 1
TÔI – CHỈ CHƠI LÀ GÌ?
Đọc vần sau và trả lời các câu hỏi:
“Bà già đi chợ Cầu Đông,
Bói thiệp cưới hỏi có lãi không?
Thầy bói xem các lá bài và nói:
Lợi thì có lợi, nhưng răng đã hết ”.
Câu 1 (Soạn văn trang 163-166): Em nghĩ gì về nghĩa của hai từ “ích lợi” trong câu ca dao này?
Đáp lại:
- Chữ “lợi” trong câu “Báo trước một quẻ sẽ lấy được chồng, có lợi không?”. có nghĩa là lợi ích, lợi thế.
- Từ “lợi” trong câu “Kẹo cao su có lợi nhưng răng không còn” dùng để chỉ phần nướu bao quanh chân răng của con người.
Câu 2 (Soạn văn trang 163-166): Việc sử dụng từ “lợi” trong câu cuối của ca dao dựa trên hiện tượng từ láy.
Đáp lại:
Việc sử dụng từ “nướu” trong câu “Lợi thì có lợi mà răng thì không” dựa trên hiện tượng đồng âm và khác nghĩa của từ.
Câu 3: Cách dùng từ “ích lợi” như trên có tác dụng gì?
Đáp lại:
Việc sử dụng từ đồng âm với nghĩa khác nhau trong ca dao “Lợi thì có lợi mà răng không còn” vừa tạo được tiếng cười hài hước, hóm hỉnh cho người nghe vừa cho thấy người xem bói rất vui. Câu trả lời thú vị.
II – CHỈ NGƯỜI CHƠI
Ngoài cách chơi chữ như đã nói ở phần I, còn có các cách chơi chữ khác. Hãy chỉ ra cách chơi chữ trong các câu dưới đây.
Đáp lại:
Cách chơi chữ trong những câu đó là:
a, Dùng vần (âm gần): “Rhan tướng” với “danh tướng” để chơi chữ.
- Danh tướng: là tướng giỏi nổi tiếng thiên hạ, được nhiều người biết đến.
- Đường nét chung: nói về một người ranh mãnh, láu cá, có ý chế giễu, chê bai, mỉa mai.
b, Sử dụng phép điệp ngữ: Hai dòng thơ “Mênh mông muôn vàn một màu mưa / Mệt mỏi mắt mãi sương giăng” âm “m” đến 14 lần để diễn tả không gian mây mưa.
c, Sử dụng thành ngữ: “cá đối” nói “tay lái” là “cối đá”, “mèo cái” nói “mái nhà” để nói lên nỗi sầu muộn của số phận phải cô đơn lẻ bóng.
d, Sử dụng từ đồng nghĩa, trái nghĩa, gần nghĩa:
- “Sầu riêng” (danh từ) là loại trái cây nổi tiếng của vùng đất Nam Bộ, được nhiều người yêu thích.
- “Durian” (tính từ) dùng để chỉ những rắc rối riêng tư của con người.
III – THỰC HÀNH
Câu 1 (Soạn Chơi chữ trang 163-166): Đọc đoạn thơ dưới đây và cho biết tác giả đã dùng những cách chơi chữ nào.
Đáp lại:
- Những từ ngữ mà tác giả sử dụng để chơi chữ là dùng những từ gần nghĩa như: “luu diu, con rắn, ngọn đèn mắc cỡ, con hổ lửa, mai gầm, con khô, con thằn lằn, con trâu lo, con rắn hổ mang” đều có nghĩa khác nhau. Của từ. con rắn.
- Ngoài ra, tác giả còn sử dụng cách chơi chữ đồng âm: “liu điu” và “rắn” đều là danh từ chỉ loại rắn. Tuy nhiên, tính từ “liu diuu” có nghĩa là nhẹ nhàng, chậm chạp và yếu ớt; tính từ “rắn” chỉ sự cứng rắn, cứng đầu, khó tiếp thu.
Câu 2 (Soạn bài Chơi chữ trang 163-166): Mỗi câu sau chỉ những từ nào chỉ những sự vật gần gũi với nhau? Từ này có phải là một cách chơi chữ không?
- Khi trời mưa, mặt đất trơn như mỡ nên khi chạm tay vào chiếc nem bạn đã muốn ăn.
- Bà Nưa, đi trên chiếc võng tre, đi đến rặng tre, thở phào nhẹ nhõm.
Đáp lại:
- Câu 1: “Thịt, mỡ, bụng, giò, chả” là những từ gần nghĩa với nhau.
- Câu 2: “Ná, tre, nứa, rỗng” là những từ có quan hệ gần gũi với nhau.
Cách nói của hai câu trên cũng là một cách chơi chữ.
Câu 3 (Soạn văn chơi chữ trang 163-166): Sưu tầm một số cách chơi chữ trong sách báo (Hoa học trò, Thiếu niên tiền phong, Văn nghệ….)
Đáp lại:
Một số cách chơi chữ trong sách là:
- Dùng câu lái: “Có cá mà ngồi câu – Biết mà khó hả anh?” (không đâu – câu đó, vâng không – chăm chỉ)
- Sử dụng từ đồng âm, gần âm: “Con ngựa đá bằng chân” (Con ngựa thật dùng chân đá vào con ngựa bằng đá).
- Sử dụng từ đồng nghĩa “Chị Xuân đi chợ hè – Còn đông mua cá thu đi chợ” (Cùng trường có 4 mùa xuân, hạ, thu, đông).
Câu 4 (Soạn văn từ trang 163-166):
Đáp lại:
Trong bài thơ này, Bác đã sử dụng từ đồng âm “quả cam”. Tức là dùng thành ngữ “Đau khổ đến tận cùng” để chỉ nỗi khổ đã chấm dứt cho đến giây phút sung sướng.